Pieter Peits Hoeve, lekkere kaas en fijne rondleidingen in jip-en-janneke-taal

Kaasboerderij Pieter Peits Hoeve in Lies is al bijna vijf decennia een hotspot op het eiland. Rinske Cupido geeft haar ziel en zaligheid aan het kaas maken en geniet van de dagelijkse excursies en rondleidingen die ze geeft, terwijl echtgenoot Cees het melkveebedrijf bestiert. Dat de kaasboerderij er ooit kwam, was niet uit luxe. Het bleek echter een goede keuze, al ging deze wel met het overwinnen van barrières gepaard. De warme maaltijd tussen de middag kwam echter nooit in het geding.

Voor de oorsprong van de kaasboerderij moeten we diep terug in de vorige eeuw. ,,Ik kwam uit Hilversum en liep zes maanden stage in de wijkverpleging op Terschelling”, herinnert Rinske zich. ,,Toen ik eens bij de bushalte stond, stopte er een piepjonge boer. Dat was Cees. We praten nu over 1967.”

Cees sprak haar aan, had haar wel vaker gezien, was nieuwsgierig. De vonk sloeg over, het stel was vijf jaar verloofd voor het trouwde in 1973 en kreeg twee zonen; Paul en Jelle. Rinske: ,,Cees werkte toen als boer samen in een maatschap met oom Altjo. Hij had toen zeven koeien en Altjo een stuk of veertig. De bedoeling was dat we door te werken langzaamaan een steeds groter deel in de maatschap zouden krijgen. Boer zijn zit ook in mijn dna, iedereen in mijn Friese familie werd boer.”

Maar ziekte maakte dat oom Altjo al voor hun huwelijk ander werk moest zoeken, het geplande traject voor de toekomst werd geweld aan gedaan. ,,Toen moesten we wat anders en ben ik onder meer gaan schrobben in de horeca, voor 5 gulden per uur”, herinnert de inwoonster van Lies zich. ,,Op een gegeven moment gaf ik Cees aan dat dit echt anders moest en kwam ik met het idee om kaas te gaan maken.”

Cees was niet enthousiast. ,,Hij wierp allemaal barrières op waarom het niet verstandig was. Die kon ik echter allemaal met argumenten weerleggen. Zijn laatste poging was dat het warme eten in de middag niet in het geding mocht komen. Dat heb ik toen beloofd, en dat is me ook altijd gelukt”, spreekt Rinske al glimlachend. ,,De liefde voor het bedrijf delen we nog steeds, het heeft ons ook altijd bij elkaar gehouden.”

De ‘vrouw van de wal’ nam in de jaren die volgden ook zitting in verschillende besturen, steeds met als doel de juiste balans en mogelijkheden te vinden voor de boeren, ook deed ze dat in de gemeenteraad voor alle eilanders. “Een stukje belangenbehartiging, in Friesland en op het eiland, daar kon ik echt mijn ei in kwijt. Ik was en ben niet op mijn mondje gevallen en wilde af van dat defensieve, waarvan veel boeren zich bedienden.”

De kaasboerderij is ondertussen een groot succes. Het is hard werken en elke minuut van de dag wordt benut, anno 2023 is dat niet anders. ,,Ik sta altijd om 05.45 uur op en om 07.00 uur ben ik aan het werk. Dan ben ik in mijn element”, schetst Rinske, die net als Cees reeds 76 verjaardagskaarsjes heeft uitgeblazen. ,,Het leukst vind ik de rondleidingen en excursies die elke dag om 10.30 uur beginnen. Dan hou ik een verhaal van een uur over kaas maken, over temperatuur, melk en bacteriën. Wat er allemaal bij komt kijken. Dat is een vrij technisch verhaal, maar dat vertel ik in jip-en-janneke-taal. Op dinsdag en donderdag maken we ook daadwerkelijk kaas, erg leuk om mee te maken. De algemene misvatting is dat kaas maken makkelijk is, er komt echt zoveel bij kijken. Ik ervaar het na al die jaren nog altijd als een compliment als mensen applaudiseren voor de rondleiding en aangeven de gekozen uitleg te waarderen.”

Na dat uurtje kaasmakerij neemt Cees de groep over en verhaalt hij over de rest van het bedrijf. ,,Weet je dat deze boerderij stamt uit 1801? Ook vertel ik graag verhalen over Terschelling, dat vinden de mensen mooi”, geeft de autochtone Terschellinger aan. “Vroeger leverden we met 107 boeren zo’n 4 miljoen liter melk aan de fabriek. Nu zijn er nog elf melkveeboeren op het eiland en is de productie per koe verdubbeld. Dat is allemaal het gevolg van schaalvergroting.”

Rinske pareert direct: ,,Dat vertellen doet hij heel leuk, maar hij wil ook nog weleens uitlopen. Dan zit ik met het eten te wachten en staat te verpieteren. Dat eten dat ooit als vereiste gold om met kaas maken te mogen beginnen.”

De middaguren staan voor Rinske in het teken van de winkel. ,,Daar is vanaf het allereerste begin zo druk. Soms hebben we geen tijd van aanvullen overdag, dan moet dat in de avonduren.”

Elke tijd vraagt ook een andere benadering, elke kaassoort ook. ,,Kazen moeten lange tijd rijpen, soms wel een jaar. Als de krokusvakantie in februari begint, moet je dus weer vele kazen klaar hebben liggen voor de toeristen. Je werkt vooruit, we maken zelf tien verschillende soorten kazen, dus daarvoor hebben we veel melk nodig, gemiddeld wel 600 tot 800 liter per keer.”

De lekkerste kaas? ,,Dat vind ik toch de Schylger kaas.”

Begonnen in 1973, staat de kaasboerderij voor het 50-jarig jubileum. ,,Maar onze zoon Jelle is gestorven aan een hartaanval. Daar hebben we veel verdriet van, ons 50-jarig huwelijk hebben we daarom ook niet gevierd, net zo min als we uitgebreid bij 50 jaar kaasboerderij stilstaan”, merkt Rinske op, terwijl ze naar een foto van Jelle kijkt.

Jelle was de persoon die op het eiland in gesprek ging met de kaasmakerij op West-Terschelling voor een samenwerking die tot de dag van vandaag duurt en ook een nieuwe manier van composteren introduceerde op het bedrijf in Lies. Het eiland waarvan hij hield, benauwde hem echter ook soms. ,,Daarom was hij een tijdje op Curaçao, waar hij overleed. Ik heb hem beloofd dat als er iets met hem zou gebeuren, ik zijn werk af zou maken”, geeft Rinske aan, vastbesloten die belofte invulling te blijven geven.

Zo maakt ze zich sterk voor de controlled microbial composting (CMC-methode) die de familie Cupido hanteert, een wijze die de natuur, de grond, de dieren en ook de kaas ten goede komt. “Evenals bij de traditionele manier van composteren wordt bij het CMC-proces groen afval gebruikt en worden houtachtige materialen versnipperd alvorens deze in het compostproces worden gebracht.”

Bij de totstandkoming van deze moderne compostmethode ervoer de familie veel tegenwerking van de gemeente, geeft Rinske aan. “We hebben echter de meest moderne

machine aangeschaft om dit te kunnen doen. Het is belangrijk dat dit composteren op een goede wijze gebeurt, en bij een goede temperatuur. Het gehele proces duurt gemiddeld zes tot acht weken. Daarnaast is de compost uitgewerkt en geschikt om over de graslanden uitgereden te worden. Hiertoe wordt de compost eerst gezeefd zodat alleen fijne compost uitgereden wordt. Het deel dat overblijft wordt opnieuw gecomposteerd.”

Een oog voor duurzaamheid, er kan op deze wijze immers jaarlijks wel zes keer gecomposteerd worden. Resultaat zijn betere graslanden, het heeft een positief effect op de melkproductie en dus op het maken van kaas. ”Het werkt, we hebben er ook alle mogelijke vergunningen voor. Dat is belangrijk, ook voor de mensen die na ons het land gaan gebruiken.”

Op de Hoeve wordt Rinske bij het maken van de duizenden kazen per jaar geassisteerd door Sybrich van Terwisscha. ,,Dat gaat al zes jaar hartstikke goed. Ik wil graag doorgaan zolang mijn gezondheid het toelaat, maar als ik in de toekomst minder uren moet maken, hoop ik dat Syb die op kan pakken.”

In al die decennia heeft Rinske zich ingezet voor het samen optrekken, elkaar de hand vasthouden, als familie, als boeren, als eilanders. ,,Als wij gasten bij ons ontvangen, is dat de verbinding met de maatschappij waarvan we deel uitmaken. Die dialoog met hen is zo belangrijk, ook voor het eiland. De dialoog moet altijd worden gevoerd, altijd, overal.”